تدوین و مونتاژ به اشتباه در اکثر منابع هم معنی تعریف شده‌اند .در صورتیکه هم از نظر واژه‌شناسی و هم از نظر کاربرد در سینما معانی و کاربردهای متفاوتی دارند.
در انتهای این مقاله به درک کاملی از تفاوت‌های تدوین و مونتاژ می‌رسید . همچنین با انواع مونتاژ و تاریخچه آن در صنعت سینما آشنا می‌شوید. با یاد گرفتن تدوین و مونتاژ می‌توانید در ماندگار‌تر شدن فیلم‌های سینمایی و یا حتی تیزر‌های تبلیغاتی نقش بزرگی داشته باشید .
در ابتدا برای اینکه بتوانیم تعریف درستی از تفاوت تدوین و مونتاژ داشته باشیم بهتر است جداگانه هر یک از این واژه‌ها را تعریف کنیم.
تدوین چیست ؟
برای درک معنی واژه تدوین نیاز به آشنایی با واژه پلان است . پلان یک اصطلاح سینمایی است و از زمانیکه ضبط فیلم شروع می‌شود . و تا زمانیکه ضبط متوقف می‌شود یک پلان ساخته می‌شود .
بعنوان مثال همانطور که کوچک‌ترین بخش تشکیل دهنده یک رمان کلمه‌ها هستند . در یک فیلم نیز پلان‌ها کوچک‌ترین قسمت تشکیل دهنده فیلم می باشند . که به در کنار هم قرار دادن این پلان‌ها تدوین فیلم می گوییم .
برای اینکه شما بتوانید یک فیلم تاثیر گذار بسازید باید با انواع تدوین ، قوانین و کاربرد آنها آشنا باشید . به همین دلیل مطالعه مقاله تدوین چیست را به شما پیشنهاد میکنیم.
مونتاژ چیست ؟
برای درک بهتر واژه مونتاژ نیز ابتدا باید با اصطلاح سکانس در سینما آشنا باشید. اگر بخواهیم از همان مثال رمان برای تعریف واژه سکانس استفاده کنیم ، می توان گفت هر پاراگراف در کتاب مانند یک سکانس در فیلم است .
مونتاژ تکنیکی برای ویرایش یک فیلم است که مجموعه‌ای از عکس ها یا کلیپ‌ها در یک سکانس را همراه با موسیقی ترکیب می کند . از مونتاژ می‌توان برای نشان دادن گذر زمان یا بیان احساسات مختلف استفاده کرد.
برای مثال: در یک فیلم درام می‌توان ناراحتی یک زن بیوه برای از دست دادن همسرش را بوسیله تکنینک مونتاژ نشان داد . و یا در یک فیلم ترسناک ، بوسیله مونتاژ می‌توان احساس ترس و اضطراب ساکنین یک خانه را برای مقابله با یک قاتل نشان داد.
طبق تعریف‌هایی که از دو واژه تدوین و مونتاژ گفته شد ، می‌توان گفت مونتاژ بزرگ‌تر از تدوین است . کلیت بیشتری را در بر میگرد و درواقع تدوین برای اتصال یک یا چند نمای عادی بکار می رود . و مونتاژ برای اتصال سکانس‌ها به یکدیگر است . و یا بشکل دیگری می‌توان گفت تدوین و مونتاژ در سینما دو واژه یکپارچه هستن ولی یکسان نیستند .
در ادامه با انواع مونتاژ آشنا می‌شویم و یاد میگیریم که هر کدام چه کارایی دارند.
انواع مونتاژ
- Metric (مونتاژ طولی) :
ساده‌ترین نوع مونتاژ است. که بر پایه طول و زمان پلان‌هاست و با کم و زیاد کردن زمانی که در هر پلان جریان دارد. بر ریتم فیلم تاثیر می‌گذارد. می‌توان گفت نکته قابل توجه این نوع مونتاژ این است که زمان کات دادن به محتوای درون پلان توجه نمی‌شود .
- Rythmic(مونتاژ وزنی) :
می‌توان گفت کامل شده مونتاژ ریتمیک است بااین تفاوت که به محتوای درون پلان‌ها توجه می‌شود.
- Tonal (لحنی) :
مونتاژ لحنی ارتباطی با زمان پلان‌ها ندارد و بر پایه لحن پلان است . نورپردازی ،سایه و شکل‌های موجود در فریم لحن آن را تشکیل می‌دهد. با توجه به واکنش‌های احساسی که در تماشگران ایجاد می‌کند . می‌توان گفت که پیچیده‌تر از تدوین ریتمیک و متریک است .
کات کردن به پلان‌هایی با لحن متفاوت باعث ایجاد تز و آنتی تز بر پایه دیالکتیک مارکسیستی می‌شود.
- Overtonal (مونتاژ فرالحنی) :
پیچیده‌ترین نوع مونتاژ است و ترکیبی است از هر سه نوع مونتاژ ریتمیک متریک و تونال و در سکانس‌های طولانی‌تر استفاده می‌شود .
- Intellectual(مونتاژ روشنفکرانه):
می‌توان گفت این روش جالب‌ترین نوع مونتاژ است که البته مورد علاقه آیزنشتاین هم بوده .
برخلاف روش‌های قبلی که احساسات مخاطب را نشانه می‌گرفت .در این روش با کنار هم قرار دادن پلان‌های مختلف مفهومی را می‌سازند که به تنهایی در یک پلان قابل فهم نیست .
چرا از مونتاژ استفاده کنیم ؟
با زمان پرواز کنید. یک روز ، یک هفته ، یک ماه ، یک سال یا یک دهه ، مونتاژ می‌تواند زمان را به شکلی که برای مخاطب معقول باشد سریع کند .
گاهی اوقات ، یک داستان جزئیات بسیار مهمی برای برقراری ارتباط با مخاطب دارد . اما کارگردان نمی‌خواهد زمان زیادی را برای توضیح آنها اختصاص دهد. یک مونتاژ می‌تواند روند را سرعت ببخشد و مخاطبان را در عرض چند ثانیه جذب کند.
یک مونتاژ خوب می‌تواند به مخاطب کمک کند تا به سرعت یک تغییر چشمگیر در وضعیت جسمی و یا روحی یک شخصیت را درک کند.
حالا که به تعریف مشخصی از تفاوت تدوین و مونتاژ رسیدیم بهتر است به تاریخچه مونتاژ هم نگاهی بیندازیم و ببینیم این تغییر بزرگ درسینما را مدیون چه کسانی هستیم.
در سال‌های اولیه شکل گیری سینما برخی بر این باور بودند که هر چقدر فیلمساز سعی کند نگاه شخصی داشته باشد نتیجه نمی‌تواند جز ضبط میکانیکی یک اتفاق باشد.
-
انقلاب فیلم سازی با ظهور جنبش مونتاژ
اما با ظهور جنبش مونتاژ شوروی و حضور چهره‌‌هایی همچون لو کوله‌شف ، وسوالد پودوفکین ، ژیگا ورتوف و البته سرگئی میخایلوویچ آیزنشتاین ، مسیر فیلم‌سازی در سینما به شکل فوق العاده‌ای تغییر کرد. اهمیت تدوین در خلق آثار سینمایی مهمترین نقطه مشترک این فیلم‌سازان مطرح بود.
از دید آنها، آن‌چه سینما را به یک هنر تبدیل می‌کرد، نه خود نماها به‌تنهایی ، که نحوه ایجاد ارتباط میان نماها بود اتفاقی که روی میز تدوین رخ می‌داد و این دیدگاه مونتاژ محور بود که، برای اولین بار ، راهی برای اثبات بعد هنری سینما پیدا کرد.
آیزنشتاین بدون شک مهمترین نظریه‌پرداز و فیلمساز این جنبش محسوب می‌شود. او از کوله شف و پودوفکین که نماها را مثل آجر و فیلم‌سازی را مثل روی هم قرار دادن آجرها می‌پنداشتند انتقاد کرد. آیزنشتاین مونتاژ را یک خلاقیت می‌دانست که در سایر هنرها مثل نمایش ، شعر و نقاشی نیز وجود دارد.
مجموعه نظریات آیزنشتاین در دو کتاب درک فیلم و شکل فیلم به نگارش در آمده است . که همچنان پس از گذشت سال‌ها از آن جزو مهم ترین نظریات سینمایی به حساب می‌آید و علاقه مندان زیادی دارد.
